Ściółka dla krów z separowanej gnojowicy

W oborach wykorzystuje się różne materiały ściołowe. Zastosowanie każdego z tych materiałów wymaga zróżnicowanych nakładów finansowych i pracy. Jaka ściółka dla krów jest najlepsza?

W produkcji zwierzęcej ciągle utrzymuje się tendencja do podnoszenia efektów produkcyjnych i ekonomicznych, głównie poprzez zwiększenie wydajności i obniżanie kosztów. Zdrowie zwierząt jest wypadkową wzajemnych relacji między ludźmi a zwierzętami, jest ono nieodłącznie związane z ich dobrostanem. Za zwierzę zdrowe uważamy takie, które znajduje się w stanie komfortu fizycznego, psychicznego i socjalnego, a nie wyłącznie takie, u którego brak widocznych oznak kalectwa czy choroby [def. WHO 1962].

Praktyczne aspekty prawidłowych warunków utrzymania i przestrzegania podstawowych zasad dobrostanu polegają na ochronie zdrowia i maksymalnej produkcyjności zwierząt. Dotyczą również obniżenia kosztów własnych, a także podwyższenia biologicznej wartości oraz sanitarno-higienicznych właściwości mięsa i mleka.

Higiena legowisk wpływa bezpośrednio na ich zdrowie — zaniedbana ściółka dla krów to ryzyko schorzeń racic i mastitis

Zoohigiena to podstawa dobrostanu

Nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny zwierząt wiąże się z bezpośrednim ryzykiem zanieczyszczenia mleka i powstawaniem stanów zapalnych — mastitis. Czystość krów jest jednym ze wskaźników higieny i jakości utrzymania w oborze. Jest wyznacznikiem nie tylko zdrowia, ale też ogólnym spojrzeniem na ich dobrostan. Z praktycznego punktu widzenia czystość wymion jest połączona z nakładem pracy i zużyciem wody.

Etologia i behawioryzm odgrywają istotną rolę w poznawaniu reakcji zwierząt gospodarskich na różne czynniki środowiska hodowlanego, a w związku z tym mogą być one wykorzystane w jego doskonaleniu.

Czynnikiem ograniczającym postęp hodowlany i produkcyjność są choroby. Zaburzają prawidłowy odchów młodzieży i obniżają ostrość selekcji. Powodują zahamowanie tempa wzrostu i rozwoju, charłactwo, wzrost śmiertelności, wpływają niekorzystnie na wydajność zwierząt w dalszym ich użytkowaniu.

Straty powstałe na skutek występowania schorzeń i śmiertelności zwierząt szacuje się w Polsce na poziomie około 15% wartości produkcji.

Materiały na ściółkę dla krów

W oborach wykorzystuje się różne materiały na ściółkę dla krów: słomę, trociny, torf, piasek, maty, separowane odchody i inne. Zastosowanie każdego z tych materiałów wymaga zróżnicowanych nakładów finansowych i pracy. Najczęściej stosowana słoma, charakteryzuje się wysoką zawartością suchej masy (około 85%), zdolnością do chłonięcia wody i gazów. Właściwości te przez wiele lat decydowały o jej powszechnym wykorzystaniu. Jakość słomy pozostawia jednak wiele do życzenia ze względu na np.: zapleśnienie, zawilgocenie, mykotoksyny, uszkodzenia mechaniczne.

Słoma charakteryzuje się wysoką zawartością suchej masy i zdolnością do chłonięcia wody oraz gazów

fot. Pixabay

Jaki wybrać rodzaj ściółki dla krów?

Trociny są produktem ubocznym przetwórstwa drzewnego. Używanie trocin jest uzależnione od lokalizacji gospodarstwa, wynikającej z kosztów transportowania ich z dużych odległości. Stanowią materiał, który podczas magazynowania musi być izolowany od wilgoci. Wymusza to na hodowcy poniesienie dodatkowych nakładów inwestycyjnych. Pojawia się również problem zagospodarowania zużytych trocin, wynikający z ich właściwości zakwaszania gleby.

Można zastosować w oborach piasek, który przed zaścieleniem stanowiska powinien posiadać odpowiednio niską wilgotność. Powoduje to dodatkowe nakłady związane z suszeniem (energochłonne). Pojawia się również problem z późniejszym jego zagospodarowaniem.

W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie słomą, jako paliwem grzewczym, natomiast słomę rzepakową wykorzystuje się do produkcji płyt igielitowych. Z tego powodu dostępność do słomy została w jakiś sposób ograniczona. Z punktu widzenia hodowcy poszukiwania rozwiązań związanych z pozyskiwaniem tanich i dobrych źródeł ściółki dla krów (materiału ściołowego) wydają się jak najbardziej uzasadnione. Zastosowanie separatu z odchodów bydlęcych może okazać się jedną z alternatyw w rozwiązaniu tych problemów.

Jak działa separator do gnojowicy?

Czyste odchody bydlęce (bez ściółki) poddawane są procesowi rozdziału na dwie frakcje — stała i płynną. Istotą separacji gnojowicy jest oddzielenie frakcji stałej (separat) od frakcji płynnej.

Separacja gnojowicy ułatwia jej magazynowanie oraz transport. Płynne odchody są pompowane do urządzenia z odstojnika przez filtr siatkowy samoczyszczący. Zasada działania separatora polega na zastosowaniu w nim ślimaka o zmniejszającym się skoku; pozwala to na powolną zmianę objętości materiału separowanego (odchodów).

Wraz z jego przemieszczaniem się ku wylotowi dochodzi do oddzielenia frakcji stałej od płynnej. Sprasowany separat zrzucany jest bezpośrednio z urządzenia na środek transportu, wyposażony w przenośnik taśmowy z wyrzutnikiem bocznym, który ułatwia bezpośrednie ścielenie. Frakcja płynna, która została oddzielona w separatorze jest transportowana systemem rur do odstojnika głównego.

W jakich oborach można stosować separator?

Podstawowym warunkiem, który musi spełniać obora, aby urządzenie mogło zostać w niej zamontowane, jest posiadanie systemu zgarniaczy odchodów. Zgarniacze przesuwają odchody do kanałów gnojowych, którymi są one transportowane do odstojnika pierwotnego.

Wyposażony jest on w czujniki uruchamiające pompę oraz urządzenie zabezpieczające, gdy w zbiorniku zostanie przekroczony górny poziom gnojowicy. Nadmiar odchodów, których urządzenie nie jest w stanie przerobić, spływa z powrotem rurą do odstojnika pierwotnego, skąd jeszcze raz zostanie wpompowana do urządzenia.

Separator wykonany jest ze stali nierdzewnej, co nadaje mu wysoką trwałość. Napędzany jest silnikiem elektrycznym o małej mocy, około 1 kW.

Właściwości separowanych frakcji gnojowicy

Frakcja płynna gnojowicy nie musi być rozrzedzana wodą; jest wystarczająco płynna — szybciej wchłania się do gleby

fot. Pixabay

1. Frakcja płynna gnojowicy. Zajmuje mniej miejsca. Nie powstają osady i kożuchy, przed wypompowaniem nie trzeba jej mieszać. Można ją składować w zbiornikach nie wyposażonych w mieszadła, przez co oszczędza się czas i energię. Zalety podczas jej stosowania: nie musi być rozrzedzana wodą; jest wystarczająco płynna — szybciej wchłania się do gleby, nie powoduje poparzeń roślin. Może ją również wykorzystać do czyszczenia obory (zastępując wodę). Pozostając w odstojniku głównym poddana zostaje procesowi fermentacji (około 3 miesięcy), która podnosi jej wartości nawozowe.
2. Frakcja stała gnojowicy – separat. W wyniku rozdzielania frakcji uzyskujemy produkt stały o wilgotności około 30%. Nadaje się on do bezpośredniego zastosowania jako ściółka dla krów. Istnieje również możliwość składowania nadmiaru separatu na pryzmach lub docelowo w całości. Nie powstają przy tym nieprzyjemne gazy i odory. Po kompostowaniu (2–3 miesiące) może być użyty jako nawóz naturalny. Badania własne i obserwacje wykazały, że tego typu ściółka dla krów jest przyjazna. Kilkumiesięczne obserwacje w kierunku m.in. mastitis, nie potwierdziły obaw o stan higieniczny i zdrowotność zwierząt. Krowy leżały na tych stanowiskach tak samo chętnie jak na innych, wyścielanych różnym materiałem ściołowym. Natomiast odnotowano, że czystość zwierząt była tutaj na jeszcze wyższym poziomie, a racice były bardziej suche.

Separat z odchodów bydlęcych może być alternatywnym rozwiązaniem dla hodowcom borykających się z problem niedostatku materiałów ściółkowych.