Odsadzanie prosiąt – na co zwrócić uwagę?
Jednym z najbardziej krytycznych etapów w produkcji trzody chlewnej jest okres odsadzania prosiąt. To właśnie ten czas przesądza o dalszym powodzeniu tuczu świń i efektach ekonomicznych gospodarstwa nastawionego na produkcję świń.
Odsadzanie prosiąt od lochy to ten etap, który warunkuje dalszą produkcję. Optymalizacja produkcji tuczników zaczyna się od uzyskania dobrych prosiąt od maciory. Już w pierwszych dniach życia można popełnić błędy, które zwolnią ich tempo wzrostu i zwiększą podatność na choroby.
Często mówimy o szczególnych momentach zagrożeń statusu zdrowotnego prosiąt używając określenia okres krytyczny. Takim także jest okres odsadzania, obejmujący ewentualne przygotowanie, sam dzień zabrania matki i pierwszych kilkadziesiąt godzin po oddzieleniu. Ten okres krytyczny ma duży wpływ na kondycję prosiąt. Im są młodsze tym reakcja na odsadzenie jest ostrzejsza, a negatywne skutki wyraźniejsze.
Odsadzanie prosiąt
Prosięta przechodzą 2 kryzysy, pierwszy związany z brakiem dostępu do mleka, drugi zaburzenie stanu bezpieczeństwa, czyli pozbawienie matki towarzyszącej od urodzenia. W ostatnim tygodniu przebywania lochy z potomstwem, powinniśmy rozpocząć okres jej zasuszania.
Walka o dostęp do mleka
Odsadzanie prosiąt to zabranie lochy z kojca i pozostawienie w nim prosiąt przez 10–14 dni. Najlepiej przeprowadzić tą czynność wieczorem, skracamy wtedy czas walk przy sprowokowanych łączeniem prosiąt z różnych miotów.
Obserwacja zachowania prosiąt
Dobry hodowca powinien uważnie obserwować każde prosię, co najmniej dwa razy dziennie pod kątem dowodów na ich dobrostan i kondycję. Uważna obserwacja zachowania prosiąt i kondycji ciała jest najlepszą metodą określenia, czy locha dobrze je karmi. Zbyt niska masa ciała do wieku powinna zaniepokoić i sprowokować do wnikliwej oceny tego stanu.
Zdrowe, dobrze odżywione prosięta biegają i bawią się, zwłaszcza gdy locha wstaje do jedzenia. Po udanym karmieniu prosięta, najczęściej uspokajają się i śpią. Przez kilka pierwszych dni życia prosięta głównie jedzą i śpią. Jednak po kilku dniach zaczynają być aktywne z dala od wymienia. Takie normalne zachowania są zaburzone u prosiąt chorych lub niedożywionych, stąd potrzeba obserwacji codziennej miotu, kondycji i zachowań poszczególnych osesków.
Stres prosiąt w okresie odsadzenia
W momencie odsadzenia prosięta powinny już pobierać pewną ilość paszy innej niż mleko matki. Zasadą w tym okresie jest utrzymywanie ilości podawanej paszy na tym samym poziomie co przed odsadzeniem. W tym okresie mogą wystąpić niekorzystne skutki stresu związanego z odsadzaniem.
Stres osłabia odporność prosiąt, osłabia organizm i spowalnia tempo odchowu.
Stres osłabia odporność prosiąt, osłabia organizm i spowalnia tempo odchowu. Mogą pojawić się objawy ze strony układu pokarmowego jak biegunki, które zakłócają równowagę bakteryjną jelit i uszkadzają nabłonek jelitowy. Pamiętajmy, że lepiej jest odsadzać lochę od prosiąt, a nie odwrotnie, ponieważ prosięta pozostają w kojcu przez ok. 2 tyg. po odsadzeniu, co zmniejsza skutki stresu. Procedura oddzielenia matki i potomstwa powinna być jednorazowa i zdecydowana.
Ograniczanie dostępu do maciory
Wcześniej należy jednak przygotować prosięta i lochę, poprzez stopniowe ograniczanie dostępu do matki. Powinno to spowodować wyhamowanie produkcji mleka i nakłonić prosięta do pobierania dodatkowej paszy. Większa ilość pobieranej paszy w okresie przebywania z matką, zmniejszy niebezpieczeństwo wystąpienia charakterystycznej dla tego okresu jednostki: choroby obrzękowej.
Podawanie paszy dodatkowej
Pamiętajmy o technice podawania paszy dodatkowej, rozprowadzamy niewielkie ilości paszy na matach podłogowych w pobliżu karmników 2-3 razy dziennie, wytwarzając syndrom „dzwonka obiadowego”. Te małe, częste posiłki pobudzają świnie do większego pobierania paszy, przyzwyczajają się do karmników i zapobiegają marnowaniu niezjedzonych porcji. Należy cały czas podnosić standardy żywienia, utrzymania, a także tak dopasować zabiegi zootechniczno-weterynaryjne aby zapewnić odpowiedni poziom parametrów utrzymania mających wpływ na odchów prosiąt.
Kiedy rozpocząć odsadzanie prosiąt?
W świetle obowiązujących przepisów ustawy o ochronie zwierząt prosiąt, nie można odsadzać przed 21 dniem życia, a zaleca się odsadzanie w 28 dniu, a prosię powinno ważyć min. 5 kg. Masa ciała jest istotnym wskaźnikiem dla hodowcy i powinna w dniu odsadzenia wynosząca nawet około 6–8 kg. Podejmując decyzję o odsadzaniu prosiąt, najlepiej kierować się ich średnią masą i stanem zdrowia miotu. Masa 7,5 kg świadczy o prawidłowym rozwoju przewodu pokarmowego i możliwości pobrania paszy stałej w ilości 0,5 kg/sztukę/dzień.
Przy wyborze terminu odsadzania prosiąt powinniśmy wziąć pod uwagę wiele zmiennych. Ważne może okazać się odpowiedzenie sobie na kilka pytań podstawowych. Sprzedajemy prosięta odsadzone od maciory, czy też prowadzimy cykl warchlak, tucznik? Chcemy wyprodukować określoną stawkę świń czy próbujemy osiągnąć ich określoną jakość?
Poprawne odsadzanie prosiąt
Pamiętajmy, że odsadzanie jest stresem i oznacza brak kontaktu z matką, czasami zmianę środowiska oraz pobieranie tylko pokarmu stałego. Mieszanki pełnoporcjowe zawierają surowce wysokobiałkowe oraz dodatki mineralne wiążące kwasy. Pobieranie przez prosięta w okresie okołoodsadzeniowym takiej paszy do woli, bez kontroli, dzień, czy dwa po odsądzeniu może powodować colienterotoksemię w formie „obrzękówki”. Istnieją możliwości uniknięcia tego schorzenia. Dlatego podejmując decyzję o odsadzeniu, należy kierować się poniższymi zaleceniami:
- Odsadzanie prosiąt należy wykonać między po 28 dniu.
- Przyuczamy prosięta przy matce do pobierania coraz większych ilości paszy stałej.
- W okresie bezpośrednio poprzedzającym odsadzanie nie zmieniamy mieszanki.
- Utrzymujemy tę samą mieszankę przy oddzieleniu matki i potomstwa oraz przez kilka dni po odłączeniu prosiąt.
- Podajemy pasze do woli z autokarmników, najlepiej gotowe, granulowane mieszanki typu prestarter.
Żywienie prosiąt w okresie odsadzania
Jeśli podajemy mieszanki własne, odsadzamy prosięta nie wcześniej jak po 6 tygodniach odchowu. Przygotowujemy i podajemy mieszanki o niższej zawartości białka (14% białka strawnego). W okresie okołoodsadzeniowym ograniczamy prosiętom kontakt z paszą, czyli podajemy 3-4 razy na dobę. Przez tydzień prosięta nie powinny stale na okrągło „podjadać”. Spróbujmy przez tydzień po odsądzeniu stosować schemat ograniczonego żywienia. Polega na tym, że codziennie zwiększamy nieznacznie ilość podawanej mieszanki.
Stosowanie biopreparatów
Możemy przed odsadzeniem prosiąt zastosować biopreparaty o działaniu bodźcowym. Na 5-7 dni przed odsadzeniem podać preparat żelazowy, następnie przez 2-3 dni preparat doustny, wielowitaminowy, np. zawierający te najważniejsze czyli : AD3EC. Zaleca się także okresowo podawać z paszą tlenek cynku. Proponujemy tydzień przed i do dwóch tygodni po odsadzeniu prosiąt stosować dla prosiąt dodatek ZnO (0,1-0,3% mieszanki).
Stosowanie zakwaszaczy
Jeszcze inną też sprawdzoną od lat metodą zapewnienia dobrostanu mikroflory jelitowej prosiąt jest stosowanie zakwaszaczy do paszy lub wody. Dobrze działają te naturalne, np. mleko zsiadłe, ale też cała gama zakwaszaczy przemysłowych. Są to najczęściej kwasy organiczne, octowy, propionowy, mrówkowy, fumarowy, mlekowy.
Stosowanie zakwaszaczy do paszy lub wody zapewnienia dobrostan mikroflory jelitowej prosiąt
Można też spotkać w obiegu handlowym preparaty mieszane zawierające kwasy organiczne. Od wielu lat z dobrym skutkiem stosujemy pre, pro i synbiotyki. Oferta rynkowa jest bardzo duża. Preparaty probiotyczne zawierają korzystnie działające szczepy bakterii kwasu mlekowego oraz często witaminy, m.in.: A, D3, E, czasami dodatek Fe. Możemy stosować także preparaty enzymatyczne, zawierają syntetyczne enzymy trawienne.
Podsumowanie
Na koniec zwróćmy uwagę, że dobrostan prosiąt zabezpieczamy także poprzez szczepienia ochronne. Odrobaczajmy prosięta przed przeniesieniem do innych budynków. Można szczepić maciory lub bezpośrednio prosięta przeciwko colienterotoksemii.
Odsadzanie prosiąt połączone jest również z dbałością o maciorę. Stan zdrowotny maciory w każdym cyklu rozrodczym jest związany z laktacją i odsadzeniem. Zabranie prosiąt po 4 lub 5 tygodniach odchowu gwarantuje utrzymanie przemian metabolicznych i hormonalnych lochy na właściwym poziomie. Umożliwia pełne wykorzystanie potencjału rozrodczego matek poprzez utrzymanie w stadzie loch przez co najmniej 5-6 cykli produkcyjnych. Zalecamy ten model do praktycznego stosowania w obecnych warunkach produkcyjno-hodowlanych polskich gospodarstw specjalizujących się w produkcji świń.
